موضوع: میراث فرهنگی
خبرگزاري ميراث فرهنگي- گروه محيط زيست- ليست شاخص عملکرد زيست محيطي سال 2012 ايران را در رده 114 ام جهان نشان مي‌دهد. در اين ليست که هر دو سال منتشر مي‌شود، ايران از روندي صعودي و رو به بهبود در دوره اصلاحات به جايگاهي نگران کننده در آخرين سال‌هاي دولت دهم مي‌رسد.     2012 2010 2008 2006 2000 سال انتشار EPI 114 60 67 53 78 جايگاه ايران      مروري بر روند نزولي رتبه ايران در ليست EPI نشان مي دهد که جايگاه ايران در سال (1376) 2000،  78 بوده است و در سال 2006، به بهترين جايگاه يعني جايگاه 53 ام در برده بندي شاخص عملکرد زيست محيطي رسيده است. رکورد جايگاه 53 هرگز تکرار نشده است. پس از آن از سال 2006 به بعد تا سال جاري اين روند به شکل نزولي طي شده است، هر چند سال 2010 نسبت به سال 2008 بهبودي نسبي اما نه چندان چشمگير داشته است.   در شاخص عملکرد محيط زيستي دو شاخص بهداشت محيط و پويايي اکوسيستم‌ها بررسي مي شود. در زير مجموعه بهداشت محيط مي‌توان شاخص‌هايي مانند آب، هوا و سلامت محيط زيست بررسي شده است. در پويايي اکوسيستم نيز تغييرات اقليمي، صيادي، جنگل ها، کشاورزي، تنوع زيستي و زيستگاه ها، تاثير منابع آبي بر اکوسيستم ها و تاثير هوا بر اکوسيستم ها بررسي شده است.   در 12سال اخير، محيط زيست ايران دو دولت و سه رييس را در سازمان محيط زيست تجربه کرده است. دولت سيدمحمد خاتمي و محمود احمدي‌نژاد، به علاوه رياست معصومه ابتکار، فاطمه واعظ جوادي و محمدجواد محمدي زاده. کارشناسان معتقدند بهترين دوره ايران در عملکرد محيط زيست، دوره رياست معصومه ابتکار بوده است. شاخص عملکرد محيط زيست نيز اين ادعا را تاييد مي‌کند.   رياست معصومه ابتکار/ بررسي سال هاي 2000 تا 2006 «محمد درويش»، فعال محيط زيست در مورد سياست هاي دوره معصومه ابتکار و تاثير آن بر محيط زيست ايران در اين دوره به CHN مي گويد: «ما بيشترين توجه به محيط زيست را در اين دوره شاهد بوده‌ايم.» چرا که« در دوره رياست معصومه ابتکار بر سازمان محيط زيست يکي از مهم‌ترين اقدامات انجام شده ظرفيت‌سازي اطلاعاتي در حوزه محيط زيست بوده که به طرز معناداري بر بهبود شرايط محيط زيست موثر بوده است.»   در دوره ابتکار جدا از افزايش امکان اطلاع‌رساني، سياست‌هاي موجود به ايجاد تشکل‌هاي مردم‌نهاد در حوزه محيط زيست و حمايت از اين تشکل‌ها منجر شد. اين موجب بالا رفتن آگاهي‌ها و حساسيت مردم و مديران مياني سازمان محيط زيست شد و البته وارد شدن مطالبات محيط زيستي به رسانه‌ها را در پي داشت. همه اين ها به بهبود عملکرد محيط زيستي ايران منجر شد.   به اعتقاد درويش، بهبودي ايران در عملکرد محيط زيست در زمان اصلاحات منجر به اين شد که سازمان ملل متحد از معصومه ابتکار به عنوان نگهبان زمين تجليل کند. اين نخستين و آخرين باري بود که از يک مقام بلندپايه از ايران به اين شيوه و بابت پاسداري از زمين تقدير مي شد.   فاطمه واعظ جوادي/ محمد جواد محمدي زاده 2006 تا 2012 در سال 2006، فاطمه واعظ جوادي به رياست سازمان رسيد. اين انتخاب به شدت مورد انتقاد قرار گرفت و همان گونه که پيش بيني مي‌شد، عملکرد واعظ جوادي عملکري بسيار ضعيف و پراشتباه بود. سير نزولي ايران در شاخص عملکرد زيست‌محيطي در اين دوره آغاز شد. اما با وجود پيش بيني سياست هاي مخرب دولت نهم و انفعال رييس تازه سازمان محيط زيست، در سال 2008، ايران رتبه 67 را در شاخص عملکرد محيط زيستي به دست آورد، رتبه اي بسيار بهتر از آن چه پيش‌بيني مي‌شد.   درويش در مورد دلايل اين که چرا با وجود انتقادهايي که به مديريت واعظ‌جوادي مي‌شد شاخص ايران چندان تغييري در آن سال ها نکرد، مي‌گويد:« دولت‌ها موظف‌اند که از برنامه‌هاي پنج ساله تبعيت کنند. برنامه پنج ساله چهارم در زمان دولت هشتم، يکي از بي نظيرترين برنامه‌ها در حوزه محيط زيست بود و در آن يک فصل به محيط زيست اختصاص يافته بود، چيزي که در هيچ برنامه ديگري تکرار نشده بود. بنابراين دولت هشتم در سال‌هاي نخستين ناچار بود کم و بيش از اين برنامه تبعيت کند.»   سير قهقرايي در زمينه محيط زيست در يکي دو سال نخست دولت نهم به دليل زيرساخت‌هاي خوبي که از دوره ابتکار به جا مانده بود، چندان بد نبود اما در سال هاي بعد بابت آن چه آن را اشتغال‌زايي مي خواندند، محيط زيست در ميان اولويت ها قرار نگرفت. افزايش واحدهاي کوچک و بزرگ صنعتي به علاوه استفاده از مديراني که دانش و دغدغه محيط‌ زيستي لازم را نداشتند، روند نزول را بنيان‌گذاري کرد.   درويش سدسازي را يکي از مهم‌ترين دلايل در کاهش رتبه ايران در عملکرد محيط‌ زيستي در دوران شش ساله اخير مي‌داند و مي‌گويد:« روند شتابناک سدسازي موجب شد که حقآبه طبيعي اکثر تالاب‌هايي که در پايين دست سدها بودند، کاملا فداي سد شود و شاهد خشکي بي سابقه در تالاب ها و درياچه هاي داخلي از جمله اروميه، مهارلو، بختگان و گاوخوني باشيم.»   به گفته درويش، از ديگر مصداق‌هايي که موجب کاهش رتبه ايران در شاخص عملکرد محيط زيستي ايران شد، اصرار دولت بر خودکفايي در توليد گندم بود با اين توضيح که: «پافشاري بر خودکفايي در توليد گندم در جايي اتفاق افتاد که فاقد زيرساخت‌هاي لازم و آب کافي نبود. اين منجر به حفر چاه‌هاي عميق و نيمه‌عميق شد که در نهايت به پايين رفتن سطح آب‌هاي زيرزميني و نشست زمين در ايران منجر شد.»   او اضافه مي کند: «در نتيجه چنين سياست‌هايي، در بيش از 70 دشت ايران بيش از 2 متر افت ارتفاع آب‌هاي زيرزميني رخ داد و در جنوب تهران بيش از 36 سانتي‌متر نشست زمين اتفاق افتاد، اين رقم از آن جا اهميت دارد که نشست 4 ميلي متري، بحراني تلقي مي شود.»   همه اين موارد مواردي‌اند که پايداري اکولوژيکي سرزمين ايران را کاهش داده و موجب شده است که ريزگردها 22 استان ايران را تحت تاثير قرار دهند.   به علاوه در همين دوره بود که تهران در آلودگي هوا در جهان رکورد زد. اين معضل که به مرگ عده زيادي در ايران انجاميد نيز ناشي از بي‌توجهي مديران دولت احمدي‌نژاد به برنامه جامع کاهش آلودگي هواي تهران بود. در نهايت در جايي که در ايران هم آلودگي هوا و هم آلودگي خاک و آب به وفور ديده مي‌شود، زوال رتبه ايران در شاخص عملکرد زيست محيطي اجتناب‌ناپذير است. اما چيزي که در اين ميان بيش از همه به چشم مي‌آيد، واکنش رييس سازمان محيط زيست به اين سقوط فاحش است. محمدجواد محمدي زاده به جاي پاسخگويي، آمارهاي ارائه شده در اين شاخص را از اساس بي اعتبار مي خواند.
منبع: خبرگزاری میراث فرهنگی